KRİPTO PARA

Date
Posted by

KRİPTO PARALARLA  ÖDEME YASAĞI

Günümüzde blokchain teknolojisi temelinde kripto para olarak adlandırılan para birimleri ortaya çıkmıştır. Kripto para birimlerinden en yaygın olarak kullanılan ve ilk kripto para özelliği taşıyan  Bitcoin’dir. Kripto kelime anlamıyla özünde şifre anlamı taşıyan cyripto ve currency kelimelerinden oluşmuştur. Şifreleme olarak anlamlandırılmasının sebebi, sanal cüzdandan şifre ile alınıp şifre ile çıkarılmasıdır. Kripto paralar sanal paradır ve şifreleme yöntemiyle mal-hizmet ticaretine imkân sağlamaktadırlar. Kripto para işlemleri blokzincir (blokchain) sisteminde gerçekleştirilmektedir.

Blokzincir Nedir?

T.C. Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi Başkanı tarafından yapılan açıklamada; blokzincir; dağınık, şeffaf değiştirilemez ve güvenli veri yapıları sağlayan teknolojiler bütünü olarak tanımlanmıştır. Üzerindeki işlem bilgileri; değişmez kayıtlar olarak ağdaki paydaşlar tarafından doğrulanır, kaydedilir ve paylaşılır. Bu sistem sadece kripto paralarda değil bankacılık başta olmak üzere birçok alanda kullanılmaktadır. Sistemde kripto paralarla yapılan işlemlerde taraflar anonimdir ve işlemler geri döndürülemez çünkü işlemler şifreler vasıtasıyla gerçekleştirilmektedir.

Kripto Varlıkların Arkasındaki Blokzincir Teknolojisi Nasıl Çalışır?

  1. Kullanıcı bir işlem talebinde bulunur.
  2. İşlemi temsil eden bir blok oluşturulur.
  3. Blok, ağdaki tüm düğümlere yayımlanır.
  4. Tüm düğümler bloktaki bilgileri doğrular.
  5. Blok, doğrulamadan sonra zincire eklenir.
  6. İşlem doğrulanır ve yürütülür.

Blokchain Teknolojileri Güvenilir Midir?

Blokchain teknolojilerinin güvenilirliği tartışılmakla beraber günümüzde kullanımı oldukça yaygınlaşmıştır. Kripto paralar merkeziyetsiz olmaları sebebiyle kontrol edilmeye imkân tanımamaktadır. İşlem maliyeti alternatiflerine göre düşük ve hızlı para transferi sağlayan kripto paraların ihracı ve güvencesi, resmi ya da özel bir kurumca belirlenmemiştir. Peer to peer sistemiyle, hiçbir aracı olmaksızın işlem yapılmakta yani yapılan işlemlerde karşı muhatap; banka veya başkaca kurumlar gibi aracılar değildir. Yine kripto paralarla yapılan işlemlerde dijital cüzdanların korunmasına ilişkin riskler bulunmakta ve blokchain sistemine özgü olarak yapılan işlemler için geri talep etme söz konusu değildir. Bu da tedavül kabiliyeti bakımından ve hukuki boyutta riskleri getirmektedir. 

Tüm bunların yanı sıra Blokchain teknolojileri kayıtlarının değiştirilememesi, birçok yerde tutulabilmesi ve birimlerinden birindeki bilgilerin yok olması durumunda dahi diğer kullanıcılarda bilgilerin güvenli bir şekilde saklanması bakımından güvenliği güçlü kriptografik sistemlerle sağlanan yüksek güvenlikli bir sistemdir. Kullanıcısına, güvenlik ve kontrol açısından fazla sorumluluk yüklemekle beraber kişiler arası işlemleri tüm kullanıcıların kayıt defterlerinde tutarak, kayıtların değiştirilmesini engellemektedir. Böylece kayıtların bir ağın tamamında tutulması itibari parada var olmayan küresel bir hesap defteri oluşturmaktadır.

Dünya’da Ve Ülkemizde Blokchain Teknolojisi ve Kripto Paraya Bakış

Bu koşullar altında devletler, ulusal paranın korunması, denetleme ve vergilendirme kavramları çerçevesinde farklı tutumlar göstermektedir. Örneğin ABD, Japonya, Kanada, Tayvan ve Avustralya vergilendirme ile ilgili çeşitli düzenlemeler yapmıştır. Bazı ülkelerde kripto paralara; emtia, para, menkul kıymet veya benzeri olmayan (suigeneris) varlıklar gibi tanımlar getirilerek yasal düzenlemeler yapılmıştır ve kripto paranın varlığı hukuki bir zemine oturtulmuştur. Bazı ülkelerse piyasa işlemlerini denetlemek ve kayıt-dışı ekonomiyi önlemek adına kripto paraların kullanımını sınırlayıcı düzenlemeler getirmektedir. 

Ülkemizde de hesaptan hesaba aktarımı şifreler vasıtasıyla yapılan ve Merkez Bankası tarafından kontrol edilemeyen kripto paralar, gündemdedir. T.C Cumhurbaşkanlığı 11. Kalkınma Planı’nda, gelecekte “blokzincir tabanlı dijital Merkez Bankası parasının uygulamaya konulacağı” maddesi yer almaktadır. Ancak anılan bu para kripto para değil dijital paradır. Merkeziyetsizlik üzerine kurulan kripto paradan farklı olarak dijital para bir merkeze bağlıdır. 

25 Kasım 2013 tarihinde, BDDK, Ödeme Ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanuna ilişkin çeşitli yönetmeliklerin yayımlanacağına dair basın açıklaması yapmıştır. Ancak “Herhangi bir resmi ya da özel kuruluş tarafından ihraç edilmeyen ve karşılığı için güvence verilmeyen bir sanal para birimi olarak bilinen Bitcoin, mevcut yapısı ve işleyişi itibarıyla Kanun kapsamında elektronik para olarak değerlendirilmemekte, bu nedenle de söz konusu Kanun çerçevesinde gözetim ve denetimi mümkün görülmemektedir. “ açıklaması ile kripto paraların itibari para olarak karşılığı olmaması hasebiyle, kanunlarımızda tanımlı elektronik para kapsamında olmayacağını belirtmiştir.

Yazımızda ise ülkemizde 16 Nisan 2021 tarihinde yayımlanan “Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik” ile getirilen düzenlemeler açıklanacaktır. 

Yönetmelik Hangi Tarihte Yürürlüğe Girecektir?

16 Nisan 2020 tarihli Resmi Gazete’ de yayımlanan Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik 30 Nisan 2021 tarihinde yürürlüğe girecek ve uygulanma kabiliyeti kazanacaktır.

Yönetmelik Kapsamındaki Kripto Varlık Nedir ?

Devletler kripto varlık kavramına farklı anlamlar getirmektedirler. Uluslararası anlamda ise kripto para birimlerine yönelik, genel bir tanımlama ve sınırlama yapılmamıştır. Ancak ulusal boyutta, kripto paranın genellikle; ödeme aracı, değişim aracı olarak kullanılamayan varlıklar olarak tanımladığını görmekteyiz.

Söz konusu yönetmelikle ülkemizde, yasal bir düzenlemede ilk defa kripto paraların tanımı yapılmıştır. Yönetmeliğin 3.maddesi 1.fıkrasında belirtildiği üzere Yönetmeliğin uygulanmasında kripto varlık, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıkları ifade eder. Ancak yönetmelikte de belirtildiği üzere bu tanım genel bir tanım değildir, yönetmeliğin uygulanmasına ilişkin olarak getirilmiştir.

Yönetmelik Kapsamında Hangi Hususlar Yasaklanmıştır?

Yönetmelik kapsamında kripto paralarla yapılacak olan ödeme işlemlerine ilişkin olarak yasaklar getirilmiştir;

1.Kripto varlıklar, ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılamaz ve bu şekilde ödemeler yapılmasına ilişkin hizmet sunulamaz.

Söz konusu yasak kapsamında dolaylı ödeme; elektronik para kuruluşu ve ödeme hizmet sağlayıcılarının, kripto paraları ödeme alt yapılarına entegre ederek, anlık kripto parayı kaydi itibari paraya çevirerek ödeme yapmasıdır. Burada kripto para aracı olmakta ve vergilendirme gibi yasal sınırlandırmalarla muhatap olmamaktadır.

2.Ödeme hizmeti sağlayıcıları, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılacağı bir şekilde iş modelleri geliştiremez, bu tür iş modellerine ilişkin herhangi bir hizmet sunamaz. Yani Bankalar ve PTT dahil hiçbir ödeme hizmeti sağlayıcısı, ödeme maksatlı kripto varlık kullanamayacak ve buna yönelik iş modeli geliştirilmeyecek.

Ödeme Hizmet Sağlayıcıları Kimlerdir?

6493 sayılı Kanun 3.maddesi 1.fıkrası f bendi atfıyla madde 13’de belirtilen kuruluşlar;

  • 5411 sayılı Kanun kapsamındaki bankalar
  • Elektronik para kuruluşları,
  • Ödeme kuruluşları,
  • Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi, ödeme hizmet sağlayıcılarıdır.

Saydığımız kurum ve kuruluşların yukarıda belirtilen işlemleri yapmaları yönetmelik hükmü ile yasaklanmıştır.

3.Ödeme ve elektronik para kuruluşları, kripto varlıklara ilişkin alım satım, saklama, transfer veya ihraç hizmeti sunan platformlara veya bu platformlardan yapılacak fon aktarımlarına aracılık edemez.

Ödeme Kuruluşları Kimlerdir?

Ödeme kuruluşu, elektronik ortamdaki ödeme hizmetini sağlamak ve gerçekleştirmek için altyapı sunan ve Bankadan izin almak kaydıyla faaliyet gösteren  tüzel kişilerdir. Sanal POS, Mobil Ödeme ve e-para gibi elektronik ödeme hizmetleri sunarlar.  

Elektronik Para Kuruluşları Kimlerdir?

6493 sayılı Kanun 18.maddesi kapsamında elektronik para ihraç etme yetkisi verilen, anonim şirket şeklinde kurulan tüzel kişileri ifade eder. Ülkemizde lisanslı 33 ödeme kuruluşu ve 22 elektronik para kuruluşu bulunmaktadır.

Bu hüküm çerçevesinde ödeme ve elektronik para kuruluşu olmayan Bankalar ve PTT, kripto varlık ile fon aktarımı yapabileceklerdir. Ancak Bankalar ve PTT hariç diğer ödeme hizmeti sağlayıcıları kripto varlık platformlarına fon aktarımı yapamayacaktır.

T.C. Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi Başkanı tarafından yapılan açıklamalarda söz konusu hükümlerde, Kripto varlık platformlarında yatırım yapılmasının yasaklanmadığı,  yalnızca ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kripto varlık kullanılmasının önüne geçilmeye çalışıldığı belirtilmiştir.

Av.Ayşe RONA BAYZAN

KAYNAKÇA 

  • 6493 Sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun
  • 1211 Sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu 
  • Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik