Teknolojik gelişmelerin hızla artması, satışlarında elektronik ortamdan yapılması sonucunu doğurmuştur. Fakat bu satış yöntemi ile tüketici aleyhine sonuçlar doğmaya başlayınca tüketiciye korumaya yönelik düzenlemeler getirilmiştir. Burada dikkat etmemiz gereken husus alıcının tüketici olmasıdır yani mesleki veya ticari bir amaçla malı almamasıdır.Mesafeli satış sözleşmesi Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 48. Maddesin de tanımlanmıştır.
Mesafeli satışın 2 unsuru vardır
1. İletişim araçlarının kullanılması
- Elektronik ortamdan yapılması zorunlu değildir, iletişim aracı olması yeterlidir.
2. Tüketici ile karşı karşıya gelmeme
- Eğer yüz yüze görüşülerek yapılsaydı bu olağan bir satış sözleşmesi olurdu. Ayrıca Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun anlamında iletişim aracıyla ve tüketiciyle karşı karşıya olmaksızın yapılan sözleşmenin karşılığında ücret alınmıyorsa mesafeli satış değil bağışlama(TBK 285) hükümleri uygulanır.
MESAFELİ SÖZLEŞMENİN TÜRLERİ
İletişim araçlarının türlerine göre mesafeli satışları türlere ayırmak gerekir.
1. Yazılı ve görsel iletişim araçları ile yapılan mesafeli sözleşmeler
Yazılı olarak yapılanlar ‘bir kerelik postalama’ adı verilen mal veya mallara ait el ilanı, broşür, katalogların tüketiciye posta ile gönderilmesidir.
Görsel olarak yapılan ise televizyon yayını, teleteks yayınları, video veya dijital video kaydı gibi yöntemlerdir. Bunlara kısaca ‘TV pazarlama’ (TV shopping) denilmektedir.
2. Telefon kullanılarak yapılan mesafeli sözleşmeler
Bu türe örnek bazı telefon hatları ile televizyon ya da gazetede yayınlanan diğer özel numaraların aranmasıyla mal veya hizmet sipariş alınmasıdır. Buna tele- pazarlama denilmektedir. Bu türde tüketicinin aldatılması daha kolaydır. Çünkü tüketici malın bedelini peşin olarak önce ödemekte mal daha sonra eline geçmektedir.
3. İnternet üzerinden kurulan mesafeli sözleşmeler
Tüketiciler internet ile günlük alışveriş, maddi mal, hizmet sağlamanın yanı sıra gayri maddi mal da alabilmektedir. Bunlar bilgisayardan bilgisayara indirme (download) yöntemi ile aktarılan mallardır. E- ticaret ile internet üzerinden mesafeli sözleşme birbiri ile karıştırılmamalıdır. Mesafeli sözleşme olabilmesi için mutlaka satışın tüketici ile işletme arasında olması gerekmektedir.
4. Diğer iletişim araçları ile yapılan mesafeli sözleşme
Teknolojinin gelişmesi ile yeni çıkabilecek iletişim araçlarından bahsedilmektedir..
CAYMA HAKKI
Mesafeli sözleşmelerde tüketiciye yönelik en önemli koruma cayma hakkıdır.
Tüketici ondört gün içinde hiçbir gerekçe göstermeksizin ve ceza ödemeksizin sözleşmeden cayabilir. Ondört günlük cayma hakkının kullanıldığına dair bildirim satıcı ve sağlayıcıya yöneltilmelidir. Uyuşmazlık halinde satıcı veya sağlayıcı cayma hakkına sahip olduğu hususunda tüketiciyi bilgilendirdiğini ispat etmelidir. Eğer bilgilendirmemişse tüketici cayma hakkını ondört gün içinde kullanmak zorunda değildir. Cayma hakkının kullanılabileceği süre ondört günlük sürenin bitiminden itibaren bir yıl uzar. Ayrıca cayma hakkını kullanan tüketici satın aldığı malın olağan kullanımı sebebiyle meydana gelen değişiklik ve bozulmalardan da sorumlu değildir.
- Ayrıca cayma hakkı dışında tüketiciyi koruyan başka hükümlerde vardır. Tüketici, sözleşmeyi kabul etmeden önce ayrıntıları yönetmelik ile belirlenen hususlarda açıkça bilgilendirilmelidir.Satıcı ve sağlayıcı tüketicinin siparişi kendisine ulaştığı andan itibaren otuz gün içinde edimini yerine getirmelidir( TKHK 48/3) TKHK 48 hükmündeki esaslara aykırı davranan satıcı ve sağlayıcılar idari para cezasına çarptırılır(TKHK 77/1)
MESAFELİ SÖZLEŞME YÖNETMELİĞİNE GÖRE KAPSAM DIŞI KALAN SÖZLEŞMELER
- Finansal hizmetler
- Otomatik makineler aracılığıyla yapılan satışlar
- Bahis piyango çekiliş vb şans oyunlarına ilişkin hizmetler
- Taşınmaz malların devri ve kazanımı
- Konut kiralama
- Paket turlar
- Devre mülk
- Yiyecek ve içecekler gibi günlük tüketim maddelerinin satıcının düzenli teslimatları çerçevesinde tüketicinin meskenine veya işyerine götürülmesi
- Yolcu taşıma hizmetleri
- Malların montaj bakım ve onarımı
- Bakım evi hizmetleri
MESAFELİ SÖZLEŞME YÖNETMELİĞİNE GÖRE CAYMA HAKKI KULLANILAMAYAN SÖZLEŞMELERİ
• Fiyatı finansal piyasalardaki dalgalanmalara bağlı olarak değişen ve satıcı veya sağlayıcının kontrolünde olmayan mal veya hizmetlere ilişkin sözleşmeler.
• Tüketicinin istekleri veya kişisel ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan mallara ilişkin sözleşmeler.
• Çabuk bozulabilen veya son kullanma tarihi geçebilecek malların teslimine ilişkin sözleşmeler.
• Tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olan mallardan; iadesi sağlık ve hijyen açısından uygun olmayanların teslimine ilişkin sözleşmeler.
• Tesliminden sonra başka ürünlerle karışan ve doğası gereği ayrıştırılması mümkün olmayan mallara ilişkin sözleşmeler.
• Malın tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olması halinde maddi ortamda sunulan kitap, dijital içerik ve bilgisayar sarf malzemelerine ilişkin sözleşmeler.
• Abonelik sözleşmesi kapsamında sağlananlar dışında, gazete ve dergi gibi süreli yayınların teslimine ilişkin sözleşmeler.
• Belirli bir tarihte veya dönemde yapılması gereken, konaklama, eşya taşıma, araba kiralama, yiyecek-içecek tedariki ve eğlence veya dinlenme amacıyla yapılan boş zamanın değerlendirilmesine ilişkin sözleşmeler.
• Elektronik ortamda anında ifa edilen hizmetler veya tüketiciye anında teslim edilen gayri maddi mallara ilişkin sözleşmeler.
• Cayma hakkı süresi sona ermeden önce, tüketicinin onayı ile ifasına başlanan hizmetlere ilişkin sözleşmeler.