Bir kamu hukuku dalıdır. Yabancı gerçek veya tüzel kişilerin sırf yabancı olmaları nedeniyle tabi olduğu haklar yükümlülükler kısıtlamalar bütünüdür. Türkiye Cumhuriyeti Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olmayan herkes yabancıdır.
Yabancı gerçek kişiler;
- Vatandaşlar
- Başka devlet vatandaşları
- Mülteciler
- Göçmenler
Yabancı tüzel kişiler;
- Gemiler
- Hava araçları
Kapsamı: Yabancıların Türkiye’ye girişleri, Türkiye de oturmaları, çalışmaları, dernek, vakıf, sendika kurmaları, bunlara üye olmaları, yatırım yapmaları, eğitim görmeleri, okul açmaları, gayrimenkul edinmeleri, Türkiye de yayın yapmaları, sosyal güvenlik haklarından yararlanmaları gibi konular.
Yabanı Gerçek Kişiler
- Başka devlet vatandaşları: Sadece ve sadece yabancı devlet vatandaşlığına sahip olan kişiler.
- Vatansızlar: Herhangi bir devlete vatandaşlık bağı ile bağlı olmayan kişilerdir.
Yabancılar ve uluslararası koruma kanunu ( YUKK 2214 ) yabancılar hukukunun en temel kanunudur. Vatansızlar YUKK m 50-51 de düzenlenmiştir. Vatansızlığın tespitini Göç İşleri Genel Müdürlüğü yapmaktadır. Genel müdürlüğün tespit ettiği kişilere belge verilir. Bu belge sahibine Türkiye’de oturma izni verir. Yani belge oturma izni yerine geçer vatansız kişi statüsünden bir başka ülkeden faydalananlar dışında bütün vatansızlara bu belge verilir. Belgenin süresi 2 yıldır 2 yılda bir yenilemesi gerekmektedir. Kişi bu arada herhangi bir ülkenin vatandaşlığını kazanırsa bu statü kendiliğinden sona erer.
Madde 51 Vatansızlara tanınan hakları sınırlamıştır.
- Bu kişiler YUKK deki oturma izinlerinden herhangi birini almak için başvuruda buluna bilirler.
- Kamu düzeni veya kamu güvenliğini ciddi bir biçimde bozanlar sınır dışı edilir.
- Mütekabiliyet ( karşılıklılık ) bir yabancını Türkiye’de bir haktan yararlanması bu kişinin vatandaşı olduğu devletten Türk vatandaşlarına tanınan haklara bağlıdır. Vatansızların vatanı olmadığı için vatansızlar mütekabiliyet şartından muaftır.
- Çalışma izni için müracaat edebilirler diğer yabancılarla bu konuda farkları yoktur.
- Bu kişiler Türkiye’ye giriş ve çıkışlarda kullanmak için TC devletinden pasaport çıkarabilirler.
- Mülteciler: Bir zaruret nedeniyle vatandaşı olduğu ülkeden bir başka ülkeye sığınan kişilerin üst başlığı uluslararası korumadır. 4 farklı koruma statüsü, 4 farklı at başlığı vardır bunlar;
- Mülteci
- Şartlı mülteci
- İkincil koruma
- Geçici koruma
Mülteci Madde 61: Avrupa ülkelerinde meydana gelen olaylar nedeniyle ırk, din, tabiiyeti belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceler nedeniyle zulme uğrayacağından haklı olarak korktuğu için vatandaşı olduğu devletin dışında bulunan ve bu ülkenin himayesinden yararlanamayan yabancı devlet vatandaşları veya benzer olaylar sonucu ikamet ülkesinin dışında bulunan oraya dönemeyen vatansız kişidir.
Avrupa ile sınırlıdır çünkü 1951 tarihli mültecilerin hukuki durumuna dair uluslararası sözleşmeye Türkiye bir çekine koymuştur. Ben bu sözleşmeyi sadece Avrupa da ki olaylardan kaçıp gelenlere uygularım Avrupa dışında gelenlere aynı hakları tanımam demiştir. Sebebi ise BM ilk olarak mültecilerle ilgili çalışmalarına beyaz Rusların Rusya’dan çıkarılması ve Ermenilerin zorunlu göçü ile başlamıştır. İşin içinde Ermeniler olduğundan bu çekinceyi koymadan sözleşmeyi kabul etseydi soykırım olmadığı düşüncesiyle çelişecek ve bu durumu kabul etmiş olacaktı. Çekincenin sebebi budur. Bu durumda Suriye’den gelenler mülteci değildir.
Şartlı Mülteci YUKK Madde 62: Avrupa ülkeleri dışında meydana gelen olaylar sebebiyle; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansız kişiye statü belirleme işlemleri sonrasında şartlı mülteci statüsü verilir. Üçüncü ülkeye yerleştirilinceye kadar, şartlı mültecinin Türkiye’de kalmasına izin verilir.
Mülteci ile aynı tanımdır tek farkı Avrupa ülkeleri dışında olmasıdır.
İkincil Koruma YUKK Madde 63: Mülteci veya şartlı mülteci olarak nitelendirilemeyen, ancak menşe ülkesine veya ikamet ülkesine geri gönderildiği takdirde;
- Ölüm cezasına mahkûm olacak veya ölüm cezası infaz edilecek,
- İşkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacak,
- Uluslararası veya ülke genelindeki silahlı çatışma durumlarında, ayrım gözetmeyen şiddet hareketleri nedeniyle şahsına yönelik ciddi tehditle karşılaşacak, olması nedeniyle menşe ülkesinin veya ikamet ülkesinin korumasından yararlanamayan veya söz konusu tehdit nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancı ya da vatansız kişiye, statü belirleme işlemleri sonrasında ikincil koruma statüsü verilir.
Geçici Koruma YUKK Madde 91: (1) Ülkesinden ayrılmaya zorlanmış, ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen, acil ve geçici koruma bulmak amacıyla kitlesel olarak sınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen yabancılara geçici koruma sağlanabilir.
Suriyelilerin tabi olduğu statü budur. Geçici koruma yönetmelikle düzenlenmiştir. Geçici koruma yönetmeliğinde Suriyelilerin geçici korumaya tabi olduğunu bunlara ikincil koruma mülteci veya şartlı mülteci statüsünün tanınmayacağı net bir şekilde ifade edilmiştir.