YAKALAMA:
- Yakalamanın hem adli hem de önleyici niteliği vardır.
- Basit şüpheyle yakalama kararı verilebilir.
- Şüpheli veya sanığın özgürlüğünün hakim kararı olmaksızın sınırlandırılmasıdır. Adli ve önleme yakalaması diye ikiye ayrılır.
Yetki; suçüstü halleri ve suçüstü fiilden dolayı izlenen kişinin kaçması olasılığının bulunması ya da kimliğinin belirlenmesinin mümkün olmaması hallerinde ‘’herkes’’ diğer hallerde ‘’kolluk’’ yakalama yapar. Kolluğun yakalama işlemi yapması yakalama emrine dayanabilir. Yakalanana derhal hakları hatırlatılır.
Kural olarak yakalama şikayete bağlıdır. Çocuklara, beden veya akıl sağlığı, malullük veya güçsüzlük nedeniyle aciz olanlara karşı suçlarda yakalama şikayete bağlı değildir.
0-12 yaş arası çocuklara 0-15 arası sağır ve dilsizlere, diplomat ve milletvekillerine yakalama yapılmaz.
Sadece adli para cezası gerektiren veya hapis cezasının üst sınırı 1 yılı geçmeyen suçlarda tutuklama kararı verilmediği için bu suçlarda yakalama yapılmaz.
Kabahat fiillerinin işlenmesi idari yaptırımı gerektirdiğinden bu fiiller hakkında yakalama şeklindeki koruma tedbirlerine başvurmak hukuka aykırıdır.
GÖZALTI:
- Gözaltı yalnızca adli niteliği olan tedbirlerdendir. Basit şüphe gerektiren tedbirdir. Basit şüpheyle beraber savcılık kararıyla uygulanabilir.
- Savcının sözü emri gözaltı için yeterlidir. Savcı oranlılık ilkesi ve başlangıç şüphesinin varlığına dikkat etmelidir.
Süre bakımından: yakalama yerine en yakın hakim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre hariç; yakalama anından itibaren 24 saat için gözaltında tutulabilir kişiler. Yakalama yerine en yakın hakim veya mahkemeye gönderilme 12 saati geçemez.
‘’Toplu işlenen Suçlarda’’ delillerin toplanmasın da güçlük veya şüpheli sayısındaki çokluk nedeniyle, Cumhuriyet savcısı her defasında 1 günü geçmemek üzere, 3 gün süreyle uzatılmasına ‘’yazılı’’ olarak emir verebilir. Ağır cezada bu süre 48 saattir.
Gözaltına itiraz sulh ceza hakimine yapılır.
Gözaltı süresinin dolması veya sulh ceza hakimince serbest bırakılan kişi hakkında yakalamaya neden olan fiille ilgili yeni ve yeterli delil elde edilmedikçe ve Cumhuriyet savcısının kararı olmadıkça aynı nedenle bir daha yakalama işlemi uygulanamaz.
TUTUKLAMA:
- Tutuklamanın yalnızca adli niteliği vardır. Sadece kuvvetli şüphe varlığında hakim kararıyla alınabilir.
- Şartları: ceza muhakemesi şartları gerçekleşmeli, teminat belgesi alınmamalı, kuvvetli şüphe, oranlılık, tutuklama nedenlerinden birinin olması, yasaklı olmamalıdır.
- Nedeni: şüpheli veya sanığın, kaçması, saklanması, delilleri yok etme, gizleme veya değiştirme yahut 3. Kişiler üstünde baskı kurması konularında şüphe teşkil etmesi.
- Tutuklamaya 7 gün içinde itiraz edilmelidir.
- Tutuklama yasağı: adli para cezası gerektiren suçlar, üst sınırı 2 yılı aşmayan suçlar, kabahatler, 15 yaşını doldurmayanlarda üst sınırı 5 yılı aşmayan suçlarda tutuklama yapılmaz.
- Süre: ağır ceza hariç en çok 1 yıl gerekli hallerde 4 ay daha uzatılabilir. Ağır cezanın görevine giren suçlarda en çok 2 yıl gerekli hallerde 1 yıl daha uzatılabilir. Soruşturma evresinde her 30 günde savcı veya tutuklu istemiyle, sulh ceza hakimi tutukluluğu gözden geçirir. Kavuşturma evresinde hakim veya mahkeme her oturumda veya 30 gün içinde gözden geçirir.
İLETİŞİMİN TESPİTİ, DİNLENMESİ VE KAYDI
- İletişimin tespiti, denetlenmesi, kayda alınması ve sinyal bilgilerinin değerlendirilmesi kapsamıdır.
- Tedbir yalnızca CMK m.135’de ki suçlar bakımından uygulanır. Kuvvetli şüphe gerekmektedir.
- Kayıt yasağı, tanıklıktan çekinme hakkı olan kişiler ve müdafi için gereklidir.
- Tedbir kararı verecek mercii , hakim veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısıdır. Cumhuriyet savcısı kararını hakim önüne sunar en geç 24 saatte karar verir.
- Tedbirin süresi en fazla 3 aydır ve bir defaya mahsus uzatılır. Örgüte ait suçlarsa 1 er ay arayla defalarca uzatılabilir.
- Tedbirin sona ermesi takiben kayıt altına alınan belgeler 10 gün içinde tutanak tutularak Cumhuriyet savcısı nezdinde imha edilir. İmhadan sonra 15 gün içinde, dinlemenin amacı kapsamı savcılıkça ilgililere bildirilir.
- Tesadüfi deliller katalog suçlara aitse kullanılabilir.
EL KOYMA
- İspat aracı malvarlığı değeri veya müsadereye tabi olan malvarlığı değeridir. Genişletilmiş el koymanın kapsamı ilgili hükümde her türlü mal varlığını içine alacak şekilde düzenlenmiştir.
- Tedbir her suç için uygulanabilir. Genişletilmiş el koyma yalnızca kanunda sayılan hallerde uygulanabilir. Aynı husus kayyum tayini içinde geçerlidir.
- Kanunda açık düzenleme olmamakla birlikte basit şüphe yeterli olacaktır. Genişletilmiş el koyma için kuvvetli şüphe gerekir.
- El koyma kararını hakim verecektir. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde savcı, savcıya ulaşmaması halinde kolluk amirinin yazılı emriyle yapılır.
- El konan eşyanın elden çıkarılması, eşyanın zarara uğrama tehlikesi ya da değerinde esaslı ölçüde kayıp olması bu durumda hakim eşyanın elden çıkmasına karar verir.
- El koyma yasağı; şüpheli, sanık, tanıklıktan çekinme hakkı olanlar arasındaki mektup ve belgelere izin harici el koyulamayacaktır.
- El koyma yoluna itiraz yolu açıktır. Hakim kararı olmadan el koymalarda, el koymaya maruz kalan kişi her zaman hakimden bu konuda karar vermesini isteyebilir.